Belirsizlik ve Anlam Arayışımız

“Anlam arayışı, zevk arayışına çok benzer olarak dolaylı bir şekilde yürütülmelidir. Anlam, anlamlı faaliyetten ortaya çıkar: ne kadar düşünüp taşınarak peşine düşersek, bulma ihtimalimiz o kadar azalır.”

“İnsan varoluşunun yegane amacı, salt varlığın karanlığında bir ışık yakmaktır,” diye yazmış defterine Carl Jung. İnsan algısında kozmik bir kazadan başka bir şey olmayan, amaçtan yoksun bir evrende, salt varlığın karanlığı bizi kolaylıkla ezebilir; ancak biz anlamın kibritini çakmayı sürdürüyoruz. Stanley Kubrick 1968’te kendisiyle yapılan bir röportajda, “Karanlık engin olsa da kendi ışığımızı sağlamak zorunda olduğumuzu,” ileri sürmüş.

Irvin D. Yalom

1931 doğumlu varoluşçu psikiyatrist Irvin D. Yalom, 1989 yılında yayımlanan Aşkın Celladı ve Diğer Psikoterapi Öyküleri adlı kitabında o ışığı nasıl sağlayacağımızı araştırıyor. Yalom kitabında, on hastanın hikayesi aracılığıyla psikoterapinin dört ana yönünü inceliyor: ölümün kaçınılmazlığı, kendi yaşamlarımıza şekil verme özgürlüğümüz, nihai yalnızlığımız ve yaşamın bariz anlamı ve algısının yokluğu.

Yalom, bu dördünden sonuncusunu, “evrende bulunmayan anlamı ve kesinliği arayan bir varlığın” varoluşla ilgili insan çelişkisi olarak değerlendiriyor.

Eğer ölüm kaçınılmazsa, eğer bütün başarılarımız, aslında bütün güneş sistemimiz bir gün harabeye dönecekse, dünya tesadüfiyse (yani, her şey tersi de olabilecekmişse), eğer insan dünyayı inşa etmek zorundaysa ve o dünyanın içinde planlama yapıyorsa, o halde yaşamda süregelen anlam ne olabilir? Biz anlam arayan varlıklarız. Anlam aynı zamanda bir hakimiyet algısı sağlıyor: rastlantısal, düzensiz olaylar karşısında çaresiz ve şaşkın hissederek, bunları düzene sokmaya çalışıyoruz; ve böyle yaparak, bunlar üstünde bir denetim hissi kazanıyoruz. Daha da önemlisi anlam, değerlere ve böylece davranış kurallarına yol açıyor: bu şekilde, neden soruları (Neden yaşıyorum?), nasıl sorularının (Nasıl yaşıyorum?) ortaya çıkmasına neden oluyor.